Dagelijks archief: 6 mei 2019

Jeremia 32

Thema: geloof niet altijd wat mensen zeggen………

Dat is wat mensen zeggen; Het zijn barre tijden. De oorlog duurt al jaren voort. De steden zijn plat gebombardeerd, mensen zijn weggevoerd naar concentratiekampen. Slachtoffers van willekeur. Slachtoffers van racisme. Slachtoffers van macht en onderdrukking. Opgeofferd aan de ideologie van de vernietiging, aan de grootheidswaanzin van een enkeling en de velen die daar achteraan lopen. Accepteer nu maar dat deze mensen, jullie geliefden, nooit meer terug zullen komen. Houd vooral je mond, want het kan je letterlijk de kop kosten. Dat is wat mensen zeggen. Wie kan je nog vertrouwen? De muren hebben oren.  We zullen ons erbij neer moeten leggen dat ons land door de honger, de pest en de oorlog definitief in handen zal vallen van de bezetter. Denk maar niet dat dat nog veranderd. Houd je mond, leg je erbij neer. Je hebt de keuze tussen vrijheid of eten. Doe niet zo naïef. Beide gaan nooit meer samen terugkomen. En geloof vooral niet de geruchten van een ophanden zijnde vrede. Hoe vaak hebben we die al niet gehoord en hoe vaak zijn we daarin ook weer teleurgesteld. En God? Ohja God! Nou ja, we zullen het wel verdiend hebben. God zal ons ongetwijfeld willen straffen, want we zullen het ongetwijfeld aan onszelf te danken hebben, deze ellende. Ja, dat is wat mensen zeggen!

Die woorden zijn al eeuwen oud.  Ze klonk niet alleen in de jaren ‘40-‘45 van de vorige eeuw, maar ook al in de tijd van Jeremia, toen het volk Israël werd overlopen en onderdrukt door de Chaldeeën. Maar tegen de stroom in klinken vanmorgen ook boodschappen van hoop en troost. Boodschappen van hoop die doorklinken in de Mauthausen liederen en het leven en de boodschap en de gebeden van Dietrich Bonhoeffer. Er klinken woorden van troost in de boodschap van Jeremia.

Dietrich Bonhoeffer

Ja, dat is wat mensen zeggen; het zijn barre tijden! Maar tegelijkertijd; geloof niet altijd wat mensen zeggen. Dietrich Bonhoeffer, de Duitse predikant, was vanuit een heel sterk godsbesef er van overtuigd was dat hij niet alleen moest  geloven wat mensen zeiden, maar dat hij juist moest durven vertrouwen op de verhalen die ons in de Bijbel zijn overgeleverd. Het Gods woord! Dat waren voor hem een inspiratiebron. Verhalen van vrijheid, tegen de onderdrukking. Voor Bonhoeffer was God niet een abstract begrip, ergens in de hemel, maar iemand die je dagelijks tegenkwam in de mensen om je heen en dus ook, of misschien wel juist, in de mensen die het slachtoffer werden. Zijn gedicht; “goede machten”, geschreven op nieuwjaarsdag 1945, voor zijn verloofde Maria en kort voor zijn dood de gevangenis uit gesmokkeld, getuigt van het geloof, dat wat er ook op je afkomt, dat je vertrouwen en hoop  moet blijven in de God van de goede machten. De God van vrede en vrijheid en liefde. Terwijl de dood boven zijn eigen hoofd hing, was hij in de gevangenis juist een pastor, een dominee voor al zijn mede gevangen. Hij bood troost en hoop door de verhalen te vertellen uit de Bijbel. Dat geloof was voor hem leidraad in zijn leven. Maar daar trok hij ook de uiterste consequenties uit in het verzet tegen Adolf Hitler en het fascisme. Met de dood als gevolg! Op persoonlijk bevel van Adolf Hitler werd hij een veertien dagen voor de capitulatie van Hitler-Duisland, opgehangen.  

Hoe gek het ook klinkt en hoe somber ze soms ook horen, het zijn de Mauthausen liederen, die een zelfde hoop vertegenwoordigen. Ze gaan over oorlog en alles wat dat teweeg brengt. De somberheid klinkt erin, wanneer de dichter zegt; dat de SS altijd het laatste woord heeft. Maar tegelijkertijd klinkt er in de liederen de hoop van de liefde door; “laat de hele wereld ons bed zijn, laat ons beminnen in het zonlicht, totdat de doden zijn verdwenen”. Daarmee wordt de hoop van de liefde aangewakkerd.  Daar waar liefde is, overwint het het kwaad. En daar waar het kwaad wordt overwonnen, daar heerst de liefde. En die biedt altijd troost en hoop.

Geloof niet altijd wat mensen zeggen! Daar waar de somberheid overheerst over de honger, de pest en de oorlog, weigert Jeremia mee te gaan in die somberheid. Hij weigert te geloven wat mensen zeggen. Terwijl er alle reden zou zijn voor die somberheid. Niet vijf jaar lang, maar al tientallen jaren lang werd het volk Israël onderdrukt, uitgemoord en uitgebuit. Is het vreemd dat juist in zo’n situatie er iemand opstaat die mensen troost biedt? Of moeten we ook hier zeggen, is het juist niet hoopvol dat er iemand opstaat die weigert mee te gaan met die alles overheersende en vernietigende somberheid? Jullie zeggen dat het nooit meer anders zal worden? Maar geloof me. Ik zal zorgen voor een ommekeer. Met hart en ziel wil ik me inzetten voor een andere wereld, waarin mensen niet worden gescheiden, maar juist worden samengebracht. Waarin volken weer samen mogen zingen. Ik ben een God van vrede en vrijheid. Ik heb de wereld toch niet losgemaakt uit de chaos, om ze vervolgens weer in chaos te laten vervallen? We vieren vandaag Bevrijdingsdag omdat er altijd de hoop en dat vertrouwen is geweest van mensen in een goede toekomst. Of dat nu was de uittocht uit Egypte, de bevrijding van Juda en Jeruzalem uit de onderdrukking van de Chaldeeën of de bevrijding uit de klauwen van Nazi-Duitsland.

Troost, hoop en geloof in de goede machten kunnen mensen weer doen zingen. Kunnen mensen weer thuisbrengen uit kelders van dood. Kunnen mensen weer doen leven met hun geliefde.

Hooglied uit de Mauthausenliederen van Iakov Kambanellis.