Luther

maartenluther1-1024x639Hoe vaak moet je tegen iemand zeggen dat je van hem of haar houd totdat degene ook daadwerkelijk gelooft, dat je van hem of haar houd?

Het deze gedachte die bij mij opkwam toen de PKN een aantal weken geleden kwam met een verklaring dat zij de opvattingen van Luther over het Jodendom weer afwezen daar zij, terecht, als antisemitisch werden gekenmerkt. Het herdenkingsjaar rond Luther is een mooie gelegenheid om die opvattingen van Luther weer af te wijzen, heeft men waarschijnlijk gedacht. Deze verklaring werd blijkbaar dermate belangrijk gevonden dat vrijwel alle landelijke media er kond van deden. Maar hoe belangrijk was hij nu werkelijk?

Zonder de antisemitische opvatting  van Luther goed te keuren, moeten we ons wel goed realiseren dat de antisemitische opvattingen van Luther in die periode mainstream waren.  Hij was zeker niet de enige, binnen- en buiten de kerk, die deze verwerpelijke opvattingen erop nahield. En er waren maar weinig mensen die ze bestreden.  Ongetwijfeld is er in onze samenleving en mogelijk ook binnen de kerk, nog steeds veel antisemitisme aanwezig, zoals er ook nog veel seksisme ten aanzien van vrouwen aanwezig is en racisme ten opzichte van gekleurde medelanders. Maar van sommige opvattingen zou je kunnen zeggen dat ze ”verjaren”. Omdat maatschappelijke opvattingen veranderen en daarmee vaak ook maatschappelijke inzichten, waardoor dergelijke opvattingen niet meer getolereerd worden en dus bestreden moeten worden.

In de verklaring van de PKN loop ik echter aan tegen het woord “weer”. Blijkbaar moeten de opvattingen van Luther “weer” worden afgewezen. “Weer?” We hebben dat toch al eerder gedaan? We hebben toch vele malen laten weten dat de opvattingen van Luther verwerpelijk zijn. We hebben na Auschwitz toch geleerd en hopelijk ook verinnerlijkt, dat antisemitisme niet meer past in onze samenleving en in onze kerk. En dat hebben we, zeker de afgelopen 70 jaar, ook vele malen uitgesproken. Waarom moet , 450 jaar later daarvan weer! afstand worden genomen? Is het omdat we weer herinnerd moet worden aan onze zonde? En hoe vaak moeten we dat nog doen, dat afstand nemen? Lopen mijn kinderen in de toekomst het risico dat zij afstand moeten van mijn huidige opvattingen, terwijl die nu mainstream zijn?  Loop mannen straks het risico dat zij iedere keer weer opnieuw afstand moet nemen van al die andere mannen en hun seksistische opvattingen? Of alle witte mensen steeds weer opnieuw moet bewijzen dat ze niet racistisch zijn, door steeds weer afstand te nemen van witte mensen die dat nu wel zijn?

Wanneer ik steeds weer gedwongen wordt om de ander mijn liefde te bewijzen, door steeds te moeten verklaren dat ik echt van de ander houd, bestaat het ernstige risico dat er een vorm van morele chantage ontstaat. Want als het een keer niet zeg, dan loop ik het ernstige risico dat ik te horen krijg; zie je wel, je houd niet echt van me!

Het gaat in deze om vertrouwen. En dus om de vraag of ik vertrouwd word als ik zeg dat ik die opvattingen verwerp en dat ik echt van je houd. Ik ga het niet nog een keer zeggen. Als je me niet vertrouwd is dat jouw probleem.