Ga in mijn schoen staan

Johannes 8: 1 – 11

Er zijn van die verhalen in de Bijbel die iedere uitleg feitelijk overbodig maken. Die we als we ze horen meteen begrijpen. We begrijpen meteen als Jezus zegt; “wie zonder zonde is werpt de eerste steen”. We hebben geen nadere toelichting nodig. Want we weten heel goed dat niemand zonder zonde is.

Toch is het goed om een paar opmerkingen te maken bij dit verhaal en een paar vragen te beantwoorden.

Er wordt een vrouw bij Jezus gebracht die beschuldigd wordt van overspel. Zelfs op heterdaad betrapt! Zo’n beschuldiging leidt meestal tot rode oortjes bij de omstanders, tot smeuïge roddels in het dorp. Maar we weten er eigenlijk niets van. Er werd een vrouw bij Jezus gebracht! Maar waar is de man in dit geval? Als er al sprake is van overspel, dan is dat toch altijd een aangelegenheid van twee personen? Komt hij, de man ermee weg? Is de vrouw in dit geval altijd de dader?

In het verleden werd bij de uitleg van dit verhaal heel sterk de nadruk gelegd op die seksualiteit; het overspel van de vrouw. Dat had m.i. alles te maken met een fixatie vanuit de kerk met alles wat maar met seksualiteit te maken had. Het werd beschouwd als zondig als het niet was gericht op voortplanting. Genieten van seksualiteit was, volgens de kerk een zonde.

Maar de vraag die volgens mij centraal staat in dit verhaal is niet expliciet de vraag naar de seksualiteit, maar de vraag naar het oordeel dat wij hebben. In die zin houdt het verhaal ons ook een spiegel voor, zo snel als wij tegenwoordig menen te moeten oordelen. Maar niet alleen te oordelen, we menen ook het recht te hebben om mensen te moeten buitensluiten. In goed Nederlands heet dat tegenwoordig onze cancelcultuur.

Of je nu een minister bent of een tv-persoonlijkheid. Een verkeerde beslissing, een foute grap of een verkeerd verhaal. De massa duikt erop, vooral via de social media wordt iemand onbarmhartig en ongenuanceerd veroordeeld en het liefst onmiddellijk uit ons openbare leven verwijderd. Nooit meer een openbare functie, nooit meer op tv. Het lijkt erop alsof we een dergelijke schandvlek definitief uit onze samenleving willen verwijderen, er nooit meer aan herinnerd willen worden.  Alsof we onze samenleving kost wat kost schoon willen houden van alle ongerechtigheden.

Natuurlijk is er wat voor te zeggen; we kunnen en mogen niet alles met de mantel der liefde toedekken en goedpraten. Maar aan de andere kant in onze rechtsstaat kent wetten en op basis van die wetten wordt recht gesproken zonder aanziens des persoons, door onafhankelijke rechters.

In het verhaal van vanmorgen doen de Schriftgeleerden juist een beroep op de wet om deze vrouw voor Jezus te brengen. De wet van Mozes schrijft voor om deze vrouw te stenigen. Dat is het moment, heel mysterieus, waarop Jezus in gepeins verzinkt en met zijn vinger iets in het zand schrijft. We weten niet wat hij schreef, maar wel dat hij schreef. Was het een afleidingsmanoeuvre om even na te denken, om even te doorgronden, waarom de Schriftgeleerden met deze vrouw juist bij hem kwamen.

Wie zonder zonde is……………

Wie heeft er nooit een verkeerde beslissing genomen, wie heeft er nooit op een verkeerd moment een verkeerde grap gemaakt. Wie is er zonder zonde? Wie heeft het recht om te oordelen?  Dat zijn de vragen die aan de orde zijn.

Jezus kent zichzelf dat recht in ieder geval niet toe om te oordelen, terwijl hij toch bekend staat als iemand zonder zonde.

Degene die meenden in hun recht te staan, die meenden de wet aan hun zijde hebben die druipen af.

Pas als zij weg zijn, pas dan richt Jezus het woord tot deze vrouw. Dat is een belangrijk moment, om verschillende reden. Wanneer wij ons oordeel alleen maar baseren op een kant van het verhaal, dan is dat altijd een eenzijdig oordeel. Als we al willen oordelen dan kan dat pas als we beide kanten van het verhaal kennen.

Als Jezus dan het woord richt tot deze vrouw, dan nog zit er nog steeds geen oordeel in. Hij vraagt niet of het verhaal klopt wat deze Schriftgeleerden beweren, hij onderwerpt haar niet alsnog aan een kruisverhoor, hij verkracht haar niet alsnog met zijn nieuwsgierigheid, hij klinkt eerder verbaasd: Waar zijn ze?  Heeft niemand u veroordeeld? Niemand Heer!

Ik veroordeel u ook niet. Ga naar huis en zondig niet meer. Die laatste toevoeging. Het feit dat je niet veroordeeld wordt is geen vrijbrief om er maar op los te leven. Ieder mens heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid, maar ieder mens krijgt ook weer een nieuwe kans. Jezus rekent af met onze cancelcultuur, waarmee we mensen levenslang geven, buitensluiten van onze samenleving.  Misschien alleen maar om ons eigen ongemak, onze eigen fouten te maskeren en het daar niet over hoeven te hebben.

Jezus en de vrouw, een mooi verhaal, het is zo’n bron waaruit we kunnen putten om met mildheid naar de ander te kijken, elkaar vrijheid, ruimte en menselijkheid te gunnen.

Zoals zo vaak met dit soort verhalen blijven we met veel vragen achter. Wat is er van deze vrouw geworden, heeft ze in de man waarmee ze overspel pleegde, haar nieuwe liefde gevonden?  Of was het slippertje? Was het in plaats van liefde, wellust? Maar feitelijk zijn die vragen niet belangrijk. Ze was misbruikt door mannen, met een heel andere bedoeling, namelijk om Jezus in de val te lokken. Door die mannen werd ze verkracht. Ze stond een moment in het middelpunt van de belangstelling. Ze was al veroordeeld en iedereen had een mening over haar, want laten we niet vergeten wat er staat; het hele volk kwam naar hem toe. Met andere woorden; het was geen onderonsje tussen Jezus en de Schriftgeleerden, het was een openbare terechtstelling. Dan voel je je moederziel alleen. Maar uiteindelijk wordt ze bevrijd, ze krijgt een nieuwe kans. Wordt opnieuw geboren, mag een nieuwe start maken, ook al spreekt iedereen daar schande van.