De wil van het volk

In het eerste boek Samuel vraagt het volk om een koning. Samuel voert vervolgens verschillende argumenten aan dat dat niet verstandig is. Maar het volk luistert niet en uiteindelijk geeft Samuel gehoor aan de wil van het volk en benoemd een koning. Wat het volk wil krijgen ze. Ze krijgen uiteindelijk een machtsbeluste, corrupte, psychiatrisch, depressieve, suïcidale Saul. Die een meedogenloze klopjacht begint op zijn politieke tegenstanders, de David-beweging. Wanneer deze onverslaanbaar blijkt te zijn werpt Saul zich in het zwaard en wordt David de nieuwe koning. Daarmee komt het volk van de regen in de drup. Want David blijkt een onvervalste machtsbeluste, corrupte oorlogshitser met een seksuele frustratie. De eerste Joodse koningen in Bijbel zijn bepaald niet democratisch aan de macht gekomen. Nergens in de Bijbel staat dan ook dat God een democraat is. Maar het was wel de “wil van het volk!”.

In de geschiedenis zijn het vaak koningen, cq, politici geweest die de “wil van het volk” onbeschaamd exploiteerde om hun eigen machtspositie te versterken. Nadat in de vorige eeuw een dergelijke oorlogshitser, met eveneens een beroep op de “wil van het volk”, zes miljoen joodse burgers en nog miljoenen andere mensen de dood in joeg, werd in Europa de “politieke verlichting” ingezet. Het zou nooit meer kunnen plaatsvinden. De wil van het volk werd ondergeschikt gemaakt aan democratische instituties en politieke besluitvorming, waarbij rekening werd gehouden met alle belangen van alle burgers.

Zeventig jaar later hoor ik in Europa, politici ‘de wil van het volk” wederom onbeschaamd exploiteren omwille van hun eigen machtspositie. Waarbij men er niet voor terugdeinst om democratische instituties, als rechters en journalisten terzijde te schuiven of te schofferen, danwel ze af te schilderen als “de elite” die niet zouden willen dat “het volk” het voor het zeggen heeft. De “wil van het volk” is de helft plus een, die meent te mogen heersen over de andere helft, min een. Die andere helft, min een, is dan per definitie de vijand geworden. Zij zijn “de elite” geworden die de “wil van het volk” niet willen respecteren. Sterker nog, die zouden neerkijken op “het volk”. Het volk en de elite worden schaamteloos tegenover elkaar geplaatst.

De wil van het volk weerspiegelt zich in onze dagen niet alleen in democratische processen. Maar de wil van het volk is blijkbaar ook de groep die zijn mening heel hard de wereld in schreeuwt door middel 140 twittertekens, waarin geen enkele ruimte is voor nuance. Het leidt vaak tot geschreeuw, stemmingmakerij en stompzinnigheid. Wanneer politici alleen nog maar luisteren naar “de wil van het volk” dan is dat een bijtend zuur dat de liberale democratie ondermijnt. De democratische verworvenheden worden bedreigd. Niet meer alle belangen worden tegen elkaar afgewogen, maar alleen de belangen van de grootste groep, de machtsbasis van dergelijke politici, worden gehonoreerd. Dat daarmee het geluid van de opponenten in de kiem wordt gesmoord, wordt blijkbaar voor lief genomen en geduid als nu eenmaal het gevolg van een democratisch proces.

Maar vergeten wordt dat de “wil van het volk” niet per definitie democratisch is. Want het volk heeft niet altijd gelijk. Het volk kan niet altijd alle belangen, van alle groepen tegen elkaar afwegen. Het zijn juiste de sterkste politici die in tijden van crisis het volk durven te tegen te spreken. Niet uit eigen belang, maar na een afweging van alle belangen, voor alle groepen in de samenleving. Het zijn sterke politici die ondanks bakken kritiek die ze over zich heen krijgen, tegen het volk in, durven te blijven zeggen: “wir schaffen das!”