Waarschijnlijk kennen we allemaal wel het verhaal van Jona. Jona in de walvis. Deze profeet werd door God naar Niniveh gestuurd om de ondergang van deze miljoenen stad aan te kondigen. Als Jona dan uiteindelijk, via een ommelandse reis, in Niniveh arriveert, bedenkt god zich, nadat de inwoners van Niniveh berouw hebben getoond. Tot grote frustratie en woede van Jona wordt de stad gespaard.

We zijn nu twee eeuwen verder. De profeet heet nu Nachum en het is weer hetzelfde liedje. Ook nu wordt weer de ondergang van de miljoenenstad Niniveh aangekondigd. Niniveh is de hoofdstad van Assyrië. Het machtsbolwerk van een agressief en vernietigend volk. De nationaal-socialisten, de nazi’s van de oudheid. Een volk, een regime, waar niets goeds van te verwachten is.  Belial is ook wel de bijnaam voor dit volk en dat betekent zoiets als; baas van de onderdrukking.

Daar staat tegenover de betekenis van de naam van Nachum. Deze naam betekent; troost! Maar het lijkt erop dat deze enige troost van deze Nachum is de val van deze schurkenstaat.

Ik vermoed dat er maar weinig mensen zijn die ooit iets van Nachum hebben gelezen of er ooit een preek over hebben gehoord. Dan moeten we even uitleggen dat Nachum een profeet is die in de ondergang van Niniveh de hand van God ziet. God grijpt in, in een mensenleven, God grijpt in, in de geschiedenis. De vraag is wat moeten wij hiermee? Geloven wij nog in zo’n God? Of word hier een beeld van God neergezet waar wij niets meer mee kunnen?  

Geloven wij in een God als een instantie die naar willekeur op een knop drukt om zijn wil aan mensen en aan de wereld op te leggen? Een God die een constante vervulling is van alle wensen en gevoelens? Dat zou tegelijkertijd wel heel veel vragen oproepen. Waarom worden mijn wensen en gevoelens wel beantwoordt en die van mijn buren niet. Als we God zouden danken omdat hij een einde heeft gemaakt aan een oorlog, waarom heeft hij er dan niet eerder een einde aan gemaakt? Dat had vele duizenden, zo niet miljoenen doden gescheeld.

Het is veel te eenzijdig om Nachum vanmorgen weg te zetten als een profeet die handenwrijvend wacht op de vernietiging van een miljoenenstad en al zijn inwoners. Het is ook veel te simpel om daarin direct het ingrijpen van God te zien. En dus moeten we proberen er op een andere manier naar te kijken.

Een naam in de Bijbel heeft altijd een betekenis, een betekenis in het verhaal. We moeten misschien wel teruggrijpen op de naam van Nachum. “Trooster” betekent dat. De vraag is waar de troost van deze profeet in het verhaal op gebaseerd is. De troost van deze profeet zit hem niet in het feit dat er een miljoenenstad met al zijn inwoners wordt vernietigd, maar de troost zit hem in de totale ondergang van het onrecht. En dat we daarbij God aan onze zijde mogen vinden. De God van Nachum is geen postcodeloterij god, die al onze wensen kan vervullen, maar is een god die aan onze zijde staat bij alles wat het geluk van mensen bedreigd en beschadigd. Een god die we noemen; gerechtigheid.  Het is deze God die voor Nachum een inspiratiebron is in zijn profetie tegen het onrecht in de wereld.  De stem van God, de handen van God, zijn uiteindelijk wij mensen zelf. Wij moeten opstaan, onze stem verheffen als we onrecht zien, als we onrecht ervaren.

Maar het gebeurt uiteindelijk toch, als we doorlezen naar het einde van het verhaal. De stad wordt vernietigd, met al zijn inwoners erin. En niet zonder een gevoel van triomf; ‘wie hoort wat er met jou gebeurt, Niniveh, klapt in zijn handen, want wie heeft niet voortdurend geleden onder jouw wreedheid?”.  Het recht zegeviert, maar dat kan blijkbaar niet altijd met schone handen, met alleen maar praten en veel diplomatie. Er zijn situaties denkbaar, er hebben zich in onze eigen geschiedenis ook situaties voorgedaan, waarin we vuile handen hebben moeten maken om een regime, waar niets goeds van te verwachten viel, een halt toe te roepen, om groter onrecht te voorkomen. Misschien is dat ook wel de schoonheid van de Bijbel, de dingen worden niet mooier gemaakt dan ze zijn. Daarbij moeten we ook durven erkennen dat er niet altijd een happy-end is in het leven en ook niet in de Bijbel, hoe graag we dat ook zouden willen.

Nachum had een troost; God gaat staan aan de kant van mensen die het slachtoffer worden van geweld, uitbuiting, eenzaamheid, ziekte, dood en verderf. God is een rechtvaardig God. God kent de mensen die bij hem schuilen, maar is tegelijkertijd een God die er niet voor terugdeinst om het onrecht in de wereld keihard aan te pakken, niet omdat deze daar genoegen in zou scheppen, maar omdat er met het onrecht in de wereld geen compromis mogelijk is. Als dat geen troost is, wat dan nog wel?