Paascyclus 2021

Meditatie witte donderdag.

Thema; het brood gebroken…………………

Brood is meer dan gebakken graan. Brood behoort voor veel mensen tot het dagelijks leven, het dagelijks voedsel. Vrijwel niets in het leven is zo “broodnodig” als het dagelijks brood. Om te kunnen leven moet er brood op de plank komen. Het is meer dan bij de bakker de keuze maken welk soort brood je wilt.  Brood is leven, is overleven. We zien dat vaak op televisie. In grote delen van de wereld is dat ongeveer het laatste wat mensen rest, van het laatste beetje graan nog een brood bakken.

Brood in de bijbel staat symbool voor veel meer dan leven en overleven.  Het staat ook voor gastvrijheid en saamhorigheid.  Het staat voor troost en voorspoed. En het staat symbool voor het lichaam van Jezus. Op witte donderdag verwijst het brood naar het gebroken lichaam van deze mens. Een mens die al het goede in zich droeg, die het kwaad verafschuwde. Het kwaad dat mensen kan treffen in ziekte en onmacht. Het kwaad dat mensen elkaar kunnen aandoen. Het kwaad dat zich kan uiten in onderdrukking en uitbuiting. Het kwaad dat aan de oppervlakte kan komen in iets wat in principe bedoeld is mensen te beschermen, de kerk, de overheid. Het kwaad dat mensen probeert de mond te snoeren of sterker nog dat mensen probeert uit de weg te ruimen, te kruisigen.   

Deze mens Jezus, zo goed, zo diepgeworteld in het bestrijden van het kwaad, dat hij de bijnaam kreeg Zoon van God, omdat hij vertolkte de stem van God. Hij werd zelf het slachtoffer van dat kwaad.  Verraden, overgeleverd aan zijn beulen.

Vanavond denken we ook aan het kwaad dat het volk Israël trof in ballingschap in Egypte. Schijnbaar uitzichtloos, generaties lang, gevangengehouden, uitgebuit als slavenarbeiders, voor de machthebbers van het land, in de brandende zon. Op de akkers, op de steigers van de voetbalstadions in aanbouw, gehuisvest in krotten, mensonwaardige onderkomens.  Het kwaad is blijkbaar van alle tijden. Maar tegelijkertijd in het breken van het brood, symboliseren we ook dat we ons daar niet bij neerleggen. Dat we geloven dat het kwaad overwonnen kan worden.

Voor het volk is de enige die redding kan brengen, bij wie de uittocht begint, die tijdens die uittocht, brood liet regenen uit de hemel, het manna, de stem van God. Maar let wel, de stem van God, dat zijn wij. Bij ons mensen begint de uittocht.

Een manier omdat geloof daarin erin te houden, al is het soms tegen beter weten in, is het blijven zingen van de lofzang. Het waren de slavenarbeiders op de plantages in Amerika, die de moed er erin hielden door het zingen van de gospels.  Het zijn de vrienden van Jezus, alhoewel ze weten dat het kwaad zelfs van binnenuit kan komen, uit hun eigen vriendenkring, toch die lofzang blijven zingen, voor ze op weg gaan naar het misschien wel onvermijdelijke.  Maar niet op weg naar het einde.

Bij de vrienden van Jezus, hopelijk ook bij ons, is er blijkbaar een rotsvast geloof dat het lied van de hoop nooit zal verstommen, zelfs als we niet weten wat deze nacht ons brengen zal.

Meditatie goede Vrijdag 2021

We hielden gisteravond de moed erin. We wisten niet hoe de nacht zou verlopen. Misschien zou het meevallen en daarom, daarom bleven we zingen, bleven we de lofzang aanheffen, om inderdaad de moed erin te houden, maar ook omdat we een rotsvast vertrouwen hadden dat het lied van de hoop nooit zou verstommen.

Maar nu de nacht voorbij is, de dag alweer ten einde spoedt, de zon ondergaat, weten we wel beter. Het is erger geworden dan we in onze ergste nachtmerrie ook maar hadden kunnen vermoeden. Vorige week was het nog hosanna, onze nieuwe koning, die op een ezel ons zou komen bevrijden en vannacht, nadat hij gevangen was genomen, voorgeleid in een schijnproces, klonk het vanaf de pleinen in de stad; kruisigt hem, kruisigt hem. Wat kan er in mensen gevaren zijn dat ze hem zo lieten vallen als een baksteen? Dat zelfs zijn beste vriend tot driemaal toe ontkende dat hij hem gekend had.  Het Joodse volk wilde blijkbaar een nieuwe koning, maar ze wilde hem uiteindelijk niet als koning. En waarom niet? Geen idee! Teleurgesteld?  Het volk wil blijkbaar geen koning zien die geboeid staat tegenover de macht? Bang? Want ja je weet nooit zeker wat je krijgt en je weet wel wat je hebt. Hoe het ook zij; hij werd uiteindelijk ter dood veroordeeld.

Maar er is wel wat tegen in te brengen. Het zijn de joden niet die hem ter dood veroordeelde. Die hem met valse beschuldigingen voor het gerecht daagde, die hem in het gezicht spuwde, die hem knevelden en aan het kruis nagelde. Nee, dat waren de joden niet…….

Het was de macht, het systeem dat blijkbaar rücksichtsloos wilde afrekenen met hem, om de macht te kunnen behouden. Het is de macht die een systeem maakt dat mensen onderdrukt. Maar die macht en dat systeem brengt ook mensen voort die dat blijkbaar uitvoeren. Misschien wel onder druk, omdat er bij hen ook brood op de plank moet komen. De uitvoerders van de onderdrukking zijn dat. De soldaten die op de weerloze demonstranten schieten, de beulen op het schavot, zij die het vonnis voltrekken. De machthebbers zelf die maken geen vuile handen, die geven de bevelen.

Daar staan tegenover de mensen die opkomen voor armen en ontrechten, die het kwaad aan de kaak stellen en benoemen. Die de rechtstaat verdedigen, die vaak geweldloos demonstreren in de grote steden, die de machthebbers constant onder kritiek stellen. Zo’n mens was hij. Jezus van Nazareth. Maar hij was niet alleen degene die opkwam voor de armen en ontrechten, hij was ook degene die anderen inspireerde, die hem als voorbeeld zagen, die hem wilde navolgen.

Wat zou daar nu nog van overblijven, nu hij als een misdadiger, tussen de misdadigers, aan het kruis is gestorven? Zouden mensen over tien jaar, honderd jaar nog over hem spreken? Zou hij ook dan nog het lied van de hoop gaande kunnen houden? Of is het nu echt voorbij? Misschien tegen beter weten in, maar dat willen we toch niet geloven?

Meditatie Paasnacht 2021.

We konden het gisteravond nog niet geloven, dat het echt voorbij was. Of wilde we het niet geloven dat het lied van de hoop definitief verstomd zou zijn?  Diep in mineur namen we afscheid, vertrokken we uit deze doodse kerk, de nacht in.  Eerst maar eens tot rust komen van alle emoties, proberen een nacht goed te slapen. En dan, maar een nieuw begin proberen te maken. Vertrouwen voor de toekomst te tanken.

Het dode lichaam moet eerst verzorgd worden, zoals de Joodse traditie dat voorschrijft. Een rituele reiniging. Maar niets is vandaag normaal. Niets blijft bij het oude. Want dezelfde traditie schrijft voor dat een mannenlichaam gereinigd moet worden door mannen en het waren in het verhaal toch echt de vrouwen die als eerste bij het graf kwamen om het lichaam te reinigen.

Dan blijkt dat lichaam er niet meer te zijn.  Een nieuwe schok, waaruit maar blijkt dat niets normaal is in deze tijd.  

Maar misschien gaat het vanavond niet om het lichaam. Dat is toch meer van het oude, hoe lief het ons ook was en nog is. Maar het is er niet meer, het kan ons niets meer bieden. Misschien moeten we om het lied van hoop gaande te houden, juist over dat oude kunnen heen stappen, om naar iets nieuws te kijken, om iets nieuws te vinden. Leven na de dood is niet blijven stilstaan in dat wat ooit was, maar juist proberen door te gaan, iets nieuws te zoeken. Tegelijkertijd is het zo menselijk om in dat oude vertrouwde te willen blijven hangen.

Het Joodse Paasfeest gedenkt de uittocht uit Egypte.  Daar is ons Paasfeest op gebaseerd. Pasen is ons belangrijkste kerkelijke feest, omdat het gaat om bevrijding, om de uittocht uit alles wat mensen gevangen kan houden. Dan blijft het toch merkwaardig dat het volk Israël als het eenmaal aan de uittocht, aan de bevrijding is begonnen, als de vrijheid in zicht komt, op verschillende momenten niets liever wil dan teruggaan naar Egypte. Waar ze werden uitgebuit, mishandeld, slavenarbeid moesten verrichten.

Maar we moeten ook niet te snel oordelen. Mogelijk weten we uit eigen ervaring hoe moeilijk het is om een nieuw leven te beginnen. Een tijd waarin niets meer normaal is, waar het afgelopen jaar wel wat had van die tocht door de woestijn, heeft ons geleerd hoe moeilijk dat is. Vol goede moed zetten we ons onderweg, maar gaandeweg begint het morren, als blijkt dat alles anders wordt, dat we niet meer terug kunnen naar dat oude vertrouwde. We moeten een nieuw leven opbouwen, een nieuwe samenleving. Maar een nieuw leven dat je jezelf ook moet gunnen. Er is een basisvertrouwen nodig om die weg op te gaan, op weg naar een nieuw land, het oude achter je durven laten.

Met Pasen zeggen we tegen elkaar dat het lied van hoop nooit zal verstommen. Dat de lofzang altijd doorgang zal vinden. Dat het licht zal doorbreken in de duisternis. Dat is mooi, maar willen we dat visioen kunnen delen met elkaar, met anderen, dan hebben we een basisvertrouwen nodig. Daarin zullen we elkaar moeten helpen, moeten steunen.

Het oude heeft afgedaan, dat heeft ons niets meer te bieden, hoe lief het ons ook was, hoe we er ook gehecht waren. Omdat nieuwe te bereiken zullen we elkaar moeten vasthouden, een nieuwe betrouwbare gemeenschap willen vormen, elkaar steeds laten weten dat de ander de moeite waard is. De moeite waard om lief te hebben.

Dat kan ons helpen om de nieuwe wereld te ontdekken, om niet meer terug te verlangen naar dat oude. Maar samen op weg te gaan, het lied van de hoop laten klinken en aan elkaar door te geven.